Τούρκικος Στρατώνας (Κισλάς). Βρίσκεται στη Β.Δ άκρη του χωριού και χρησιμοποιήθηκε ως βασικός στρατιωτικός σταθμός των Τούρκων, στα χρόνια 1840-1881, στη συνοριακή γραμμή της ευρύτερης περιοχής της Σούρπης. Ο Κισλάς (τουρκική λέξη που σημαίνει στρατιωτικός κοιτώνας, κατάλυμα) δημιουργήθηκε γύρω στο 1840. Ένα έγγραφο διαμαρτυρίας προς την Ελληνική κυβέρνηση του Δημάρχου Πτελεατών, το 1864, μας διαφωτίζει για το χρονικό της δημιουργίας του στρατώνα. Το έγγραφο αναφέρεται σε περιστατικό του 1837, όταν ο χείμαρρος Σαλαμπριάς πλημμύρησε τον κάμπο του χωριού και έτσι άλλαξε η κοίτη του και η πορεία του. Μεταφέρθηκε στο ύψος του σημερινού δημοσίου δρόμου, που διασχίζει τη Σούρπη και οδηγεί προς το Πτελεό.

Οι Τούρκοι το εκμεταλλεύθηκαν και μετέφεραν τα σύνορα, καταπατώντας και τα χωράφια των ντόπιων. Έκτισαν δε τότε και τον στρατώνα τους στο πρώην ελληνικό μέρος. Στον κάμπο ύψωσαν ένα τείχος, για να παραμείνει ο χείμαρρος στη νέα του πορεία. Το τείχος αργότερα γκρεμίσθηκε και η περιοχή ονομάσθηκε από τότε Κομμένος Τείχος. Σε αυτή την εποχή λοιπόν κτίσθηκε ο Κισλάς, ενώ αξίζει να τονισθεί ότι περίπου σ΄ αυτά τα χρόνια κτίσθηκε και ο μεγαλύτερος τουρκικός στρατώνας της περιοχής, στον Αλμυρό (το 1864). Το ιστορικό αυτό μνημείο ήταν συγκρότημα κτιρίων, διαστάσεων 30Χ50 μ., που οργανώνονταν γύρω από μια αυλή. Αποτελούνταν από ένα διώροφο με ημιυπόγειο, ένα ακόμη διώροφο και τρία ισόγεια. Το κύριο υλικό δομής είναι η πέτρα, ιδιαίτερα εμφανής στις όψεις του κτιρίου. Ο στρατώνας μεταγενέστερα μετατράπηκε σε ιδιωτική αποθήκη. Η πέτρα του κτιρίου είναι χρωματιστή μυγδαλόπετρα, σιδερόπετρα, που είναι άφθονη στο υπέδαφος της Σούρπης και έχει χρησιμοποιηθεί στα περισσότερα σπίτια του χωριού. Το 1985 το κτίριο κηρύχθηκε διατηρητέο ιστορικό μνημείο. Κάποια άλλα στοιχεία για τον Κισλά είναι τα εξής: ένα στρατιωτικό τάγμα αποτελούσε τη δύναμη του και έστελνε μικρές φρουρές στις Καζάρμες, στα φυλάκια. Στο υπόγειο χρησιμοποιούνταν και ως φυλακή, ο τοπικός θρύλος στο χωριό για τον Αράπη, το δήμιο του Κισλά, που σκότωνε τους Έλληνες αγωνιστές. Μετά το 1881 και την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το κτίριο έπαψε να είναι στρατώνας. Στα κτίρια του Κισλά στεγάσθηκαν πρόσφυγες από τη Μ.Ασία, μετά την Μικρασιατική καταστροφή του 1922. Ως το 1980 ο Κισλάς ήταν σε καλή κτιριακή κατάσταση, κατοικούνταν σποραδικά, μετά το σεισμό όμως και το άφθονο χιόνι του 1987 άρχισε να γκρεμίζεται. Σήμερα χρησιμοποιείται ως στάβλος και αποθήκη ενώ στο μέσον της αυλής υπάρχει ακόμα το πηγάδι, με το σκουριασμένο μαγκάνι και μερικά τεράστια πιθάρια. Πληροφορίες μας διασώζουν ότι στην γιορτή της Ανάληψης του χριστού τα παιδιά έριχναν στον πυθμένα του πηγαδιού καθρέπτες νομίζοντας πως θα δουν με τα μάτια της φαντασίας τους τα αγαπημένα τους νεκρά πρόσωπα. Ακόμη μια πληροφορία μας λέει ότι στα χρόνια που ο στρατώνας ήταν στα χέρια των Τούρκων, έβγαινε ο διοικητής του Κισλά κάθε Σάββατο, ο Αγάς και μοίραζε στα παιδιά του χωριού τον γευστικό χαλβά που έφτιαχνε με άσπρα στραγάλια ενώ τα αγόρια του χωριού του έδιναν ζάχαρη, καφέ, γλυκά και άσπρο ύφασμα. Το 1983 έγινε συντονισμένη προσπάθεια κατοίκων της Σούρπης προς το Υπουργείο Πολιτισμού και την Μελίνα Μερκούρη για την αγορά του κτιρίου από το κράτος και την μετατροπή του σε χώρο πολιτισμού.

Ελληνικός Στρατώνας. Ιστορικό μνημείο και αρχιτεκτονικό κόσμημα της Σούρπης, είναι ο παλιός και άφθαρτος, από τον χρόνο και τους σεισμούς, ελληνικός στρατώνας, που χρησιμοποιήθηκε από τον ελληνικό στρατό κατά την περίοδο 1830-1881 (όταν απελευθερώθηκε η Θεσσαλία δηλαδή). Είναι ένα θαυμάσιο πέτρινο οικοδόμημα, που βρίσκεται πάνω από το ναό του Αγίου Γεωργίου και το κτίριο του νηπιαγωγείου. Η προφορική παράδοση διασώζει ότι κτίσθηκε το 1803 και αμέσως μετά την απελευθέρωση του Έθνους έγινε ο βασικός ελληνικός στρατώνας των συνοριακών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή. Το 1834 συγκεκριμένα εγκαταστάθηκε στο κτίριο τάγμα Ευζώνων, που κάλυπτε με φρουρές και τα μικρά μεθοριακά φυλάκια κατά μήκος του Σαλαμπριά έως ψηλά στον Κλινοβό, στην Όθρυ. Τα φυλάκια αυτά, οι Καζάρμες, όπως λέγονταν, ήταν διάσπαρτες κατά μήκος της συνοριακής γραμμής: α) στο Στόμιο, κάτω στο Βάλτο στον όρμο Σούρπης, που διασώζεται μέχρι σήμερα β)κοντά στο πηγάδι του Δημαρέλλου πηγαίνοντας προς την Μαγούλα (σήμερα έχει γκρεμισθεί και δεν υπάρχει) γ)στον Κλίνοβο, ορεινή θέση στην Όθρυ, Ν.Δ της Σούρπης. Αυτές ήταν οι Ελληνικές Καζάρμες, απέναντι του ήταν οι τουρκικές: α)στη θέση Στρατώνας ή Άγκωνας πηγαίνοντας προς το Στόμιο, από την εδώ μεριά του Σαλαμπριά, προς τον Αλμυρό δηλαδή (σήμερα δεν υπάρχει, μόνο η ονομασία της τοποθεσίας διασώζει αυτήν την Καζάρμα), β)στην Πελάλιστρα, στο κέντρο του κάμπου (η μόνη ολόρθη διασωσμένη Καζάρμα) γ)στα Αμπελάκια Δρυμώνας, ημιορεινή τοποθεσία νότια της Δρυμώνας (λίγα ερείπια σώζονται σήμερα). Οι τουρκικές φρουρές έρχονταν εδώ από τον Κισλά, τον στρατώνα τους στη Σούρπη. Οι δυο στρατώνες, ο ελληνικός και ο τούρκικος, απείχαν μεταξύ τους μια τουφεκιά, όπως σημείωνε ξένος περιηγητής. Ο Ελληνικός στρατώνας φιλοξένησε χιλιάδες στρατιώτες σ΄ όλα τα επαναστατικά κινήματα για την απελευθέρωση της Θεσσαλίας. Στην επανάσταση του 1854 εδώ έμειναν τα επαναστατικά σώματα, όπως μαρτυρεί ο Ηλ. Παπαηλιόπουλος, σύνδεσμος της ελληνικής κυβέρνησης με τους πολεμιστές. Στην επανάσταση του 1878 στεγάζονται εδώ πολλοί στρατιωτικοί λόχοι, που συμμετέχουν το Γενάρη και τον Φλεβάρη στις μάχες της Μονής Ξενιάς και του Πλατάνου. Στο κτίριο λειτουργεί Θεραπευτήριο για τους τραυματίες και Επιμελητήριο ανεφοδιασμού των εξαθλιωμένων αγωνιστών από τις μάχες του Πλατάνου και του Πηλίου. Εδώ έμεινε και ο περίφημος Κάρολος Όγλ, φιλέλληνας Άγγλος δημοσιογράφος των Τάιμς του Λονδίνου, που κάλυπτε τα γεγονότα αυτής της επανάστασης. Ο Όγλ σκοτώθηκε αργότερα στη μάχη της Μακρινίτσας, τον Μάρτιο του 1878. Η Θεσσαλία ελευθερώνεται το 1881, τα σύνορα Ελλάδας – Τουρκίας ανεβαίνουν στην Ελασσόνα και στον Όλυμπο και το κτίριο παύει να είναι στρατώνας. Περιέρχεται ιδιοκτησιακά στον Δήμαρχο Αχιλ. Δημοκωστούλα και από τότε ανήκει στην οικογένεια αυτή. Το 1985 το κτίριο ανακηρύχθηκε διατηρητέο ιστορικό μνημείο. Η ανακαίνιση του κτιρίου άρχισε από τον ιδιοκτήτη του το 1970, ολοκληρώθηκε γύρω στο 1985 και σήμερα αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό στολίδι του τόπου μας. Κύριο υλικό δομής είναι η πέτρα, ιδιαίτερα επιμελημένη και εμφανής στις όψεις του κτιρίου. Το κτίριο εσωτερικά είναι ως εξής: ο πρώτος χώρος που συναντάμε είναι ένα μεγάλο δωμάτιο, το καθιστικό. Αυτό το είχαν ως υπόγειο παλιότερα και έμειναν οι στρατιώτες. Μια σκάλα οδηγεί στον επάνω όροφο, όπου μπαίνουμε ανοίγοντας την ξύλινη καταπακτή, την γκλαβανή όπως λέγεται. Ο όροφος έχει τρία δωμάτια, με τζάκια στην αυθεντική τους κατασκευή και πλήθος παλιών επίπλων και κάδρων, προγόνων της οικογένειας Δημοκωστούλα. Ο χώρος αυτός ήταν το διοικητήριο του στρατώνα και τα υπνοδωμάτια των αξιωματικών. Στο ισόγειο, δίπλα στο σημερινό καθιστικό, υπάρχει μεγάλο δωμάτιο, όπου ήταν και αυτό κατάλυμα των στρατιωτών και χρησιμοποιήθηκε αργότερα ως Δημοτικό σχολείο, από το 1890 έως το 1915 περίπου. Στους τοίχους αυτού του δωματίου οι μαθητές είχαν σκαλίσει τα ονόματα τους με ημερομηνίες. Εξωτερικά του κτιρίου υπάρχει σήμερα μαντρότοιχος και περιποιημένος κήπος, με πολλά παρτέρια. Ο μαντρότοιχος παλιότερα, πριν την ανακαίνιση, ήταν ψηλότερος γύρω στα 3 μ. και είχε πολεμίστρες. Το ίδιο συνέβαινε και στους τοίχους του κτιρίου με τις δεκάδες πολεμίστρες του. Σήμερα σώζονται γύρω στις δέκα, στη πλευρά του κτιρίου προς το νηπιαγωγείο. Μέσα στην αυλή, παλιότερα όταν υπήρχε ο στρατώνας, βρισκόταν το μαγειρείο και ο χώρος φαγητού των στρατιωτών καθώς και στάβλος για τα άλογα. Οι χώροι αυτοί καταστράφηκαν στο βομβαρδισμό της Σούρπης το 1943.

Καζάρμα. Η Καζάρμα της Σούρπης ήταν στρατιωτικό μεθοριακό φυλάκιο των Τούρκων στη συνοριακή γραμμή (1830-1881), το μόνο που διασώζεται έως σήμερα. Ονομάζεται έτσι από την ιταλική λέξη caserma, που σημαίνει στρατώνας. Η φρουρά αποτελούνταν από 10-20 στρατιώτες, που ερχόταν από τον Κισλά. Είχε καλό οπτικό πεδίο, για την στρατιωτική επιτήρηση της περιοχής και πολλές πολεμίστρες, είτε χαμηλά στη βάση του, είτε στο άνω μέρος του, όπου ανέβαιναν οι στρατιώτες με πετρόχτιστη σκάλα. Το ισόγειο ήταν τυφλό εφοδιασμένο με πολεμίστρες, στον όροφο ανοίγονταν πολλά μικρά παράθυρα, μάλλον φεγγίτες και αρκετά ψηλότερα από την βάση του εκεί πατώματος. Η τουρκική Καζάρμα βρίσκεται στη Πελαλίστρα και απέναντι της, στην από εδώ μεριά του Σαλαμπρια, βρισκόταν η ελληνική, που ήταν μικρότερο κτίριο (σήμερα έχει καταστραφεί) και το υπεράσπιζαν 7-10 στρατιώτες, που ερχόταν από τον ελληνικό στρατώνα του χωριού. Οι Καζάρμες αυτές λειτουργούσαν και ως τελωνεία και κάηκαν κατά την διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1878.